In dit hoofdstuk is het uitgangspunt een algemene inzetprocedure voor de bhv bij het ontruimen van een kantoor; een ruimte die in vrijwel alle bedrijven voorkomt. Bedrijfsspecifieke ontruimingsinstructies moeten op maat worden gemaakt en komen hier niet aan de orde, maar zijn wel belangrijk voor jou als bhv'er. Denk aan het stopzetten van bedrijfsprocessen of aan een ontruiming met niet of verminderd zelfredzame personen, zoals in ziekenhuizen. Bij een ontruiming zorg je als bhv'er onder andere voor:

• het controleren van afdelingen;
• het geven van aanwijzingen aan medewerkers;
• het opvangen, informeren en gidsen van brandweer, ambulance en politie;
• de registratie op de verzamelplaats;
• de afronding van de ontruiming.

Noodzaak om te ontruimen

Als blijkt dat blussen niet mogelijk is, moet zo snel mogelijk worden gestart met ontruimen. De bhv kan bij een bhv-inzet alleen nog een bluspoging doen als de situatie niet verder is dan:

• Vlamlengte is ongeveer gelijk aan armlengte.
• De rook vormt een dunne laag aan het plafond, ruim boven de lengte van een volwassen persoon.

Is de situatie slechter/verder? Handel dan als volgt: sluit de deur van de ruimte waar het brandt, bel 112 en start met ontruimen. Je moet als bhv'er altijd beseffen dat de rookverspreiding en branduitbreiding steeds veranderen en dat de risico's zeer snel kunnen wijzigen. De inzetmogelijkheden van de bhv hangen samen met de kenmerken van een gebouw, de rook- en brandontwikkeling en de mensen in het gebouw. Vooruitdenken over de manier waarop de rook en brand zich ontwikkelen levert veiligheidswinst op. Je moet risico's steeds blijven afwegen. Het doel van een ontruiming is ervoor te zorgen dat alle aanwezige personen op een effectieve en efficiënte manier een gebouw veilig kunnen verlaten.

Naast brand kunnen er ook andere redenen zijn om te ontruimen zoals wateroverlast, een ongeval met gevaarlijke stoffen, een bommelding of een dreiging van buiten zoals een gaswolk van een bedrijf in de buurt. Allemaal situaties waarin de veiligheid van de mensen in het gebouw in gevaar kan komen.

Taken tijdens een ontruiming

Bij een ontruiming handel je volgens bhv-procedure voor een ontruiming in jouw bedrijf. In deze paragraaf komen algemene aandachtpunten en tips bij een ontruiming aan bod.

Start van de ontruiming

In een gebouw met zelfredzame personen wordt het volledige gebouw ontruimd. Medewerkers verlaten zelfstandig het gebouw. De bhv controleert of iedereen het gebouw heeft verlaten en of het gebouw veilig is achtergelaten. Direct vanaf de eigen werkplek starten met de controles zal vaak het snelst gaan. Bij complexe (grote) gebouwen kan het zo zijn geregeld, dat bhv'ers eerst naar de receptie of bhv-verzamelplaats gaan om nadere instructies te krijgen. In ieder geval zorg je dat je eerst je eigen werkplek veilig achterlaat. Maak jezelf herkenbaar als bhv'er door het aantrekken van je bhv-hesje. Neem je mobiele telefoon of portofoon mee.

Taakverdeling

De bhv-taken zijn, indien mogelijk, verdeeld over meerdere bhv'ers. Een aantal bhv'ers controleren de ruimtes. Ieder neemt bijvoorbeeld een afdeling of vleugel voor zijn rekening. Ook de taken 'opvang van de hulpverleningsdiensten' en 'opvang van medewerkers' moeten worden uitgevoerd. Het doel van de bhv-inzet is te zorgen dat er niemand meer in het pand aanwezig is en dat het gebouw veilig wordt achtergelaten. Als er in jouw bedrijf een ploegleider of hoofd bhv is zal die de inzet aansturen. Als er geen ploegleider is, moeten de bhv'ers van tevoren duidelijk afspraken maken over de taakverdeling.

Reactie van medewerkers

Medewerkers hebben een ontruimingsinstructie gekregen. Medewerkers weten dat als het ontruimingssignaal afgaat, ze het gebouw moeten verlaten, persoonlijke spullen moeten meenemen en naar de verzamelplaats moeten gaan. Ze kunnen het gebouw in een normaal tempo verlaten via de vluchtroutes. Bij een ontruiming is er tijd om in een normaal tempo naar buiten te gaan; mensen hoeven niet te rennen. Bezoekers en niet of verminderd zelfredzamen worden geholpen volgens de afspraken die hierover zijn gemaakt.

Neem de leiding

Neem als bhv'er de leiding als medewerkers onvoldoende in actie komen. De meeste mensen vertonen bij brand het gedrag van een kuddedier. Ze wachten todat iemand anders het initiatief neemt en reageren in eerste instantie vaak niet op signalen van gevaar. Een bhv'er of een andere collega met gezag kan door wel te reageren op het gevaar en de leiding te nemen de reactietijd verkorten. Mensen zullen in stresssituaties vaak het gedrag van degene die de leiding neemt kopiëren. Als de bhv'er in paniek raakt, zullen ze deze reactie overnemen. Omgekeerd: als de bhv'er rustig blijft en zich zelfverzekerd toont, zullen ze ook rustig blijven. Als mensen terug keren om persoonlijke spullen op te halen, stuur ze dan naar de verzamelplaats. 

Stimuleer het gebruik van vluchtroutes en nooduitgangen

In gebouwen waar veel mensen zijn, zijn meerdere vluchtroutes beschikbaar om te voorkomen dat te veel mensen door dezelfde gangen en over dezelfde trappen moeten. Mensen gebruiken uit zichzelf niet zo snel een vluchtroute die zij niet kennen, ook geen nooduitgangen, terwijl dit bij een ontruiming wel gewenst is. Uit experimenten blijkt dat nooduitgangen wel worden gebruikt als een bhv'er bij een nooduitgang staat en aanwijzingen geeft om die nooduitgang te gebuiken. Dit betekent dat jouw aanwijzingen bijdragen aan een snelle en veilige ontruiming:

• zorg dat je de verschillende vluchtroutes in je gebouw kent;
• wijs mensen op de nooduitgangen;
• doe de nooduitgang open;
• geef aan dat zij naar de verzamelplaats moeten gaan.

Controleer het gebouw

Controleer of iedereen het gebouw volgens instructie heeft verlaten.

Aandachtspunten bij het controleren van de ruimtes

• Controleer in alle ruimtes of er mensen zijn achtergebleven. Kijk ook in toiletten, werkruimtes, kasten, technische ruimtes en liften.
• Ga de ruimte binnen en kijk op ooghoogte of er mensen zijn achtergebleven in de ruimte, achter deuren en kasten.
• Controleer of werkplekken volgens de procedures zijn achtergelaten.
• Zet apparatuur uit. Denk ook aan kopieermachines, koffiezetapparaten en andere machines.
• Sluit ramen en deuren, en doe indien mogelijk het licht uit, zodat het gebouw zo veilig mogelijk wordt achtergelaten.
• Geef in grotere en/of complexe gebouwen na controle van een ruimte op de deur aan dat de ruimte is gecontroleerd. Dat kan bijvoorbeeld met een gele plakker of sticker.
• Als mensen niet reageren op het ontruimingssignaal moet je dit gedrag doorbreken in het belang van hun eigen veiligheid. Mensen zijn geneigd door te gaan met hun werkzaamheden en reageren daarom vaak niet op een ontruimingssignaal. Je kan hen door het geven van informatie over de ernst van de situatie en een duidelijke instructie overtuigen van de noodzaak om het gebouw te verlaten.
• Geef na controle van de ruimtes aan je bhv-collega's door dat je jouw controletaak hebt afgerond en dat er niemand meer aanwezig is.
• In grote en complexe gebouwen kan een ploegleider of ontruimingsleider de ontruiming leiden. Als dit het geval is, informeer je na je controle de ploegleider of ontruimingsleider en wacht je op nadere instructies.

Zorg voor opvang op de verzamelplaats

Op de verzamelplaats moet iemand zijn die controleert of iedereen het gebouw uit is, dit kan een bhv'er of een receptionist zijn.

Aandachtspunten op de verzamelplaats

• Registreer de medewerkers en bezoekers. Het is handig als je gebruik kan maken van de aanwezigheidsregistratie, ook van bezoekers.
• Informeer of iemand weet waar ontbrekende personen zijn.
• Houd medewerkers op de verzamelplaats tot nadere instructies van de bhv en/of de brandweer.
• Begeleid medewerkers bij gevaar of slecht weer naar een andere plek.

Houdt eventueel in samenwerking met de politie publiek op afstand. Sommige omstanders willen helpen. Als zij onder leiding van de bhv een nuttige rol kunnen vervullen, maak dan gebruik van hun hulp.

Opvang van de hulpverleningsdiensten

De bhv moet zorgen dat de hulpverleningsdiensten worden opgevangen, zodat zij zo snel mogelijk met hun inzet kunnen beginnen. Ook moeten zij zorgen dat de hulpverleningsdiensten alle relevante informatie krijgen.

Bhv als gids

• Wacht de hulpverleningsdienst (brandweer, ambulance, politie) op bij de toegangsweg tot het bedrijf.
• Treed bij complexe gebouwen/terreinen op als gids voor de hulpverleningsdienst.

Afronding van de ontruiming

Als de brandweer of politie het gebouw vrijgeeft, zal overleg plaatsvinden tussen bhv en de directie/andere (bhv)leidinggevende over het verdere vervolg, afhankelijk van de omstandigheden. Handel verder volgens de interne bedrijfsprocedures.

Als het weer veilig is het gebouw in te gaan, begeleid je de medewerkers naar binnen. Draag informatie van de hulpverleningsdiensten over aan de ploegleider of directie. Evalueer met de bhv'ers en directie hoe de inzet is gegaan. Stel zo nodig de ontruimingsprocedures bij. Neem de verbeterpunten mee in een volgende oefening. De directie kan bij een incident met slachtoffers nazorg regelen.