Naast levensbedreigend bloedverlies is een belemmering van de luchtweg één van de te voorkomen doodsoorzaken. Als levensbedreigend uitwendig bloedverlies is behandeld volgt in het protocol de beoordeling van de luchtweg. Hierbij wordt de mond-/keelholte beoordeeld op doorgankelijkheid. De luchtweg kan belemmerd of volledig afgesloten zijn. De behandeling bestaat uit het vrijmaken en vrijhouden van de luchtweg. In dit gedeelte van het protocol wordt tevens een inschatting gemaakt of er sprake is van nekwervelletsel.

Aan het eind van deze module met bijbehorende training kun je:

• de luchtweg beoordelen;
• de luchtweg vrijmaken en vrijhouden;
• (vermoedelijk) nekwervelletsel herkennen en verergering voorkomen.

De luchtweg beoordelen

Een vrije doorgang van de luchtweg wordt al beoordeeld tijdens het luisteren naar de antwoorden van het slachtoffer tijdens het aanspreken. Bij een pratend of huilend slachtoffer kun je concluderen dat de luchtweg vrij is. Een slachtoffer met hoorbare bijgeluiden tijdens het ademen zoals snurken, rochelen of piepen (heesheid), heeft een belemmerde luchtweg.

Snurken betekent dat een slachtoffer zodanig bewusteloos is, dat de meeste spieren (kaakspieren en tong) verslappen waardoor de tong van het slachtoffer in rugligging naar achteren kan zakken en de luchtweg (gedeeltelijk) kan blokkeren.

Rochelen duidt op vloeistoffen die de luchtweg belemmeren. Denk hierbij aan vloeistoffen zoals bloed, speeksel en/of braaksel.

Een piepende ademhaling geeft aan dat er een vernauwing is door bijvoorbeeld een lichaamsvreemd voorwerp dat de luchtweg gedeeltelijk afsluit. Een piepende ademhaling kan ook ontstaan ten gevolge van zwelling van het slijmvlies door het inhaleren van hete lucht (inhalatietrauma). Wees bedacht op verbranding van de luchtweg bij een hese/schorre stem, kortademigheid, hoesten en roet of verbrande huid in en om het gelaat.

LET OP: verschijnselen van inhalatietrauma kunnen ook in een later stadium pas optreden, doordat de zwelling in de luchtweg toe kan nemen.

De luchtweg vrijmaken en vrijhouden

Bij een slachtoffer dat bij bewustzijn is vraag je de mond te openen, zodat je deze kan inspecteren. Bloed, kauwgom, losse gebitselementen en dergelijke laat je door het slachtoffer zelf uitspuwen of je ondersteunt hierbij door het slachtoffer voorover te helpen. Een slachtoffer dat bij bewustzijn is heeft baat bij een licht vooroverzittende houding. Bloed of andere vloeistof door aangezichtsletsel kunnen dan met behulp van de zwaartekracht makkelijker afvloeien of uitgespuwd worden. Tevens maakt deze houding het vaak makkelijker om adem te halen.

Bij een bewusteloos slachtoffer kan de luchtweg met een head tilt/chin lift/jaw thrust of kinlift worden geopend. Wanneer een slachtoffer snurkende geluiden maakt kan dit worden opgeheven door het uitvoeren van één van deze luchtwegmanoeuvres. Hiermee wordt de onderkaak opgetild waardoor de naar achter gezakte tong de luchtweg niet meer blokkeert. Laat je deze los dan heb je kans dat de snurk weer terugkeert. Als er genoeg hulp voorhanden is kan de luchtweg door een assistent worden vrijgehouden door een head tilt/chin lift/jaw thrust of kinlift vast te blijven houden.

Verwijder bij een bewusteloos slachtoffer die een rochelend bijgeluid maakt eventueel aanwezig bloed of slijm met gaas.

Kijk bij piepende bijgeluiden in de mondholte of je een eventueel aanwezig voorwerp/element kan verwijderen met je vingers. 

Als je alleen bent dan ben je genoodzaakt om een buik-/zijliging toe te passen met 'de mond richting grond'. Het vrijhouden van de luchtweg gaat voor een vermoeden van nekwervelletsel. Immers, 'treat first, what kills first'.

Als een obstructie niet op te heffen is, meld dit dan zo snel mogelijk in de lijn, zodat dit wordt doorgegeven binnen de geneeskundige afvoerketen.

VAARDIGHEID:

• Mond reinigen
• Head-tilt toepassen
• Jaw-thrust toepassen

(Vermoedelijk) nekwervelletsel herkennen en verergering voorkomen

Oorzaken van nekwervelletsel hebben vooral te maken met het ongevalsmechanisme, ook wel de toedracht van het incident genoemd.

Bij verkeersongevallen, vallen van hoogte, duiken in ondiep water en explosies waarbij het slachtoffer weggeslingerd is, moet je bedacht zijn op mogelijk nekwervelletsel. Als er bij dit mechanisme directe pijn aan de nekwervels wordt aangegeven, vermindering is van gevoel of krachtsverlies, of wanneer er verminderd bewustzijn is, dan probeer je het slachtoffer zo stil als mogelijk te houden tot het moment dat er medische professionals aanwezig zijn. 

Nekwervelletsel komt minder vaak voor dan voorheen werd aangenomen. Echter, pas na het maken van röntgenfoto's kan nekwervelletsel met zekerheid worden uitgesloten. Maar een klein percentage van de slachtoffers dat met vermoedelijk nekwervelletsel wordt afgevoerd heeft dit ook daadwerkelijk. Daarom besteden we hier minder aandacht aan bij traumaslachtoffers.

LET OP: penetrerend letsel als schot-, steek-, of scherfverwondingen in nekgebied zijn geen reden om aan nekwervelletsel te denken, tenzij er klachten zijn zoals eerdergenoemd.