Uiteindelijk kom je aan bij exposure/environment (blootstelling/omgevingsfactoren). In deze stap controleer je het slachtoffer van top tot teen en kijk je naar alle overige zaken die niet direct te maken hebben met de vitale functies. Je voorkomt dat letsels erger worden of ontstaan door de omgeving van het slachtoffer. Denk aan kou, hitte, wind, regen, etcetera. Hieronder de letsels/aandoeningen in willekeurige volgorde die onder de 'E' vallen:
Bescherming & beschutting
Veel mensen schrikken als ze een calamiteit meemaken of zelf eerste hulp nodig hebben. Het lichaam maakt in gevaarlijke situaties het stresshormoon adrenaline aan. Dit zorgt ervoor dat het slachtoffer 'aan' staat en het lichaam klaar is voor actie. Het verhoogt de hartslag en zorgt dat het bloed wordt rondgepompt. Het lichaam is klaar om te vluchten. Daarbij zorgt het er ook voor dat het slachtoffer zijn omgeving en zichzelf anders kan waarnemen. Een flinke hoeveelheid kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat warmte en/of kou niet, of in mindere mate, waargenomen worden.
Een slachtoffer wordt vaak beïnvloed door de omstandigheden en kan daardoor soms niet adequaat meer reageren. Hierdoor kan het slachtoffer te warm of te koud worden. Zorg dat je het slachtoffer beschermt voor zijn omgeving. Beschutting is ook prettig omdat het privacy geeft. Doe dit op de plek zelf, voorkom verplaatsing. Als hulpmiddel kun je bijvoorbeeld een reddingsdeken, paraplu, jas, deken, etcetera gebruiken.
Om een situatie meer structuur en rust te geven is het altijd verstandig (en handig) om eventuele omstanders opdrachten te geven. Zo lopen mensen niet onnodig in de weg. Toeschouwers kunnen in sommige situaties beter op afstand blijven. Hiervoor moet je op dat moment proberen de juiste inschatting te maken.
Brandwonden
Wanneer de huid van een slachtoffer in contact komt met hete gassen, vloeistoffen of andere hete materialen kan de huid verbranden. Ook extreme kou of sterk bijtende chemische stoffen kunnen voor verbranding zorgen. De meeste brandwonden worden veroorzaakt door hete vloeistoffen zoals gekookt water en frituurvet. Heetwaterverbrandingen veroorzaken vaak ernstige brandwonden doordat water warmte goed vasthoudt en doorgeeft aan de huid. De mate van verbranding kun je onderscheiden in 3 gradaties:
Oppervlakkige verbranding
De huid is daar waar het verbrand is roze of rood. De huid is nog intact, pijnlijk, warm en kan gezwollen zijn.
Gedeeltelijke verbranding
De huid is rood, kan gezwollen zijn en er zijn blaren te zien (er zit vocht tussen de opperhuid en lederhuid). De huid is nog wel intact.
Volledige verbranding
De verbranding is zo ernstig dat er verschillende huidlagen weggebrand zijn. Hoe groter het verbrande oppervlak, hoe gevaarlijker de verbranding voor het slachtoffer is. De huid is wit/grauwwit, bruin perkamentachtig. Maar kan ook een bleek, gekookt zijn (bijvoorbeeld door vloeistofverbranding).
Het is lastig, zelfs voor specialisten, om in te schatten hoe diep de verbranding is. Belangrijk is sowieso om een brandwond zo snel mogelijk te behandelen en indien het groot en/of ernstig lijkt of bij twijfel, hulp in te schakelen. De hulpverlening is bij elke brandwond hetzelfde: eerst water, de rest komt later! Koel de brandwond bij voorkeur met handwarm/lauw water (alleen bij afwezigheid daarvan zijn andere vloeistoffen ook toegestaan, zelf koud water en slootwater, koelen is het belangrijkst!). Richt de straal niet rechtstreeks op de wond maar laat het water over de brandwond heen lopen. Koel minimaal 10 minuten en maximaal 20 minuten. De kleding kun je tijdens het koelen verwijderen/losweken, dit geldt zeker ook voor luiers/incontinentiemateriaal! Verwijder indien mogelijk de sieraden van het aangedane lichaamsdeel. Voorkom onderkoeling, koel dus alleen de brandwond maar laat het slachtoffer niet onderkoeld raken. Laat de mogelijke blaren heel. Na afloop kun je de brandwond losjes afdekken met niet-verklevend verband, een schone doek of huishoudfolie. Smeer geen eigen middeltjes op de brandwond.
Bij ernstige en/of uitgebreide brandwonden bel je 112. Dit doe je ook bij inademing van hete gassen en dampen zoals rook. Bij verbrandingen in het gezicht of hals moet je er vanuit gaan dat er ook hete lucht is ingeademd. Wanneer de brandwond helemaal rondom een ledemaat zit of bij verbranding van het geslachtsdeel ook zeker 112 bellen.
Indien het iets minder ernstig is kun je contact opnemen met de huisarts of huisartsenspoedpost: als een groot gedeelte van de huid gezwollen is, er veel blaren zijn, bij ziekteverschijnselen zoals koude rillingen, koorts, misselijkheid, braken, hoofdpijn en/of hartkloppingen. Of bij twijfel. Een kleine (contact)verbranding is heel vervelend, maar niet ernstig. Dan kun je dit na het koelen nog even aanzien.
Chemische brandwonden
Bel bij chemische brandwonden altijd 112. Zet je veiligheidsbril op en trek je werkhandschoenen aan. Voor exacte hulpverlening kijk je op het veiligheidsinformatieblad. Algemeen geldt: spoel 45 minuten met water. Kies een temperatuur die het slachtoffer prettig vind. Dek de wond losjes af met huishoudfolie, niet-verklevend kompres, doek of laken.
Letsel door kou
Onderkoeling ontstaat wanneer iemand te koud wordt. Bijvoorbeeld als iemand door het ijs zakt tijdens het schaatsen. Ook kan iemand onderkoeld raken door kou en nattigheid na het oplopen van een letsel. Dit kan gebeuren wanneer iemand te lang op de koude grond ligt. Er is sprake van onderkoeling als de lichaamstemperatuur daalt onder de 35 graden. Als het lichaam kouder wordt, komen de spieren in actie. Het slachtoffer gaat rillen, en heeft het koud en is niet meer in staat zichzelf op te warmen. Het slachtoffer kan wat bleek/grauw worden. Ook kunnen de lippen blauw verkleuren.
Haal het slachtoffer naar een warme, beschutte omgeving. Laat zo nodig natte kleding uit doen. Wikkel hem in een deken en zorg daarbij ook dat het hoofd goed is ingepakt maar laat zijn gezicht vrij. Geef het slachtoffer weer wat energie door hem lauwwarme drank (geen alcohol) met veel suiker te geven. Het slachtoffer zou hiervan al flink moeten opknappen. Wordt het slachtoffer juist minder alert, gaat de onderkoeling over in een ernstige onderkoeling? Bel dan 112, want dan heeft hij een probleem in de 'D'.
Letsel door warmte
Wanneer een lichaam warm wordt gaat het zweten om af te koelen. Het lichaam verliest via het zweet vocht en zout. Wanneer dit niet op tijd aangevuld wordt en het lichaam te heet blijft is dit gevaarlijk. Het lichaam kan bij een groot gebrek aan vocht in shock raken. Zodra dit gebeurt bel je 112, want dan heb je te maken met een ernstige oververhitting, een 'D' probleem.
Een oververhit slachtoffer kun je vaak op 2 manieren waarnemen:
Het slachtoffer is bleek/grauw of juist roder/donkerder. Heeft een klamme, rode huid. Is misselijk en heeft hoofdpijn;
Het slachtoffer heeft een warme, droge, roodgestuwde huid, is moe, slap, benauwd. Na het staken van de inspanning gaat het slachtoffer zweten.
Breng het slachtoffer naar een koele plek en laat hem de overtollige kleding uittrekken. Je kunt hem een koele (sport)drank aanbieden en eventueel een koud voetenbadje geven. Laat het slachtoffer gaan liggen als hij misselijk is of hoofdpijn heeft. Koel dan met coldpacks of natte doeken in de hals, oksels, liezen en knieholtes. Bel de huisarts of huisartsenpost als het slachtoffer niet opknapt, misselijk blijft of niet goed drinkt. Bel 112 als hij minder alert raakt en het dus een ernstige oververhitting ('D'-probleem) geworden is.
Huidverwondingen
Huidverwondingen komen vaak en veel voor. Door een val, stoot of ander ongelukje gaat de huid stuk en ontstaat er een wond. De huid kan dan wat rood, pijnlijk en gezwollen worden. Bij een wond probeer je infecties te voorkomen. Spoel de wond daarom goed schoon met water en dek de wond steriel af met een pleister, niet-verklevend gaasje of snelverband. Is de wond erg vervuild en krijg je deze niet schoon? Of is de wond erg groot? Neem dan contact op met de huisarts voor advies. Als een wond gehecht moet worden moet dit binnen 6 uur gedaan worden.
Splinter
Een splinter verwijder je met een pincet. Verwijder hem in dezelfde richting als dat hij de huid ingegaan is. Lukt dit niet, neem dan contact op met de huisarts. Dit geldt ook voor vishaakjes of andere voorwerpen in de huid die je er niet uit krijgt.
Schaafwond
Bij een schaafwond is de huid open geschuurd. Spoel de wond schoon met lauw water. Gebruik geen ontsmettingsmiddel zoals jodium of soda of biotex. Vuil in de wond kun je proberen te verwijderen door met een gaasje te vegen. Grote korrels verwijder je met een pincet. Laat de wond aan de lucht drogen. Wanneer de wond net onder de kleding zit kan dit best vervelend zijn, dan kun je hem tijdelijk even afdekken met een niet-verklevend gaasje of snelverband.
Snijwond
Een snijwond is een wond veroorzaakt door een scherp voorwerp en heeft gladde wondranden. Spoel de wond schoon. Wanneer de wondranden niet meer tegen elkaar aanstaan kun je deze met hechtstrips of zwaluwstaartjes naar elkaar toe trekken. Hiervoor moeten de wondranden elkaar precies raken, anders is de kans op littekenweefsel groter. Je kunt het slachtoffer langs de huisarts sturen om de wond te laten controleren. Je moet sowieso contact opnemen met de huisarts als de wond blijft bloeden of de wond blijft openstaan, niet schoongemaakt kan worden, als er een voorwerp in de wond zit of als je pezen, spieren en botten ziet.
Bijtwonden
Wanneer een slachtoffer gebeten is door een mens of dier behandel je de wond hetzelfde als een gewone wond. Er is wel een veel groter besmettingsgevaar. Laat het slachtoffer contact opnemen met de huisarts of een tetanusprik nodig is. Een tetanusprik beschermt over het algemeen 10 jaar.
Vergiftiging via de huid
Wanneer het slachtoffer een gevaarlijke stof over de huid krijgt schakel je altijd hulp in. Bel 112 bij ernstige verbrandingen, anders de huisarts of huisartsenspoedpost. Zet als het kan je veiligheidsbril op en trek je werkhandschoenen aan. Verwijder de kleding, schoenen en sieraden. Voor hulpverlening kijk je (indien van toepassing) op het veiligheidsinformatieblad of op de verpakking. Raak poeders niet aan, maar borstel gevaarlijk poeder voorzichtig van de huid. Spoel met spoelvloeistof of met water, 45 minuten of tot de professionele hulpverlening het over neemt.
(Wrijvings)blaar open/dicht
Laat gesloten blaren zo veel mogelijk intact in verband met infectiegevaar. De blaar is dan goed afgedekt en geneest vanzelf. Dek een gesloten blaar steriel of zo schoon mogelijk af. Gebruik een hydrocoloïd blarenpleister als preventie of bij een opkomende blaar. Gebruik deze pleisters echter niet bij lange afstandswandelingen of andere duursporten.
Maak in verband met infectiegevaar een gesloten blaar alleen open als deze echt hinderlijk is of het blarendak begint te scheuren. Spoel de blaar schoon met water of huidontsmettingsmiddel. Prik met een (ontsmette) naald of bloedlancet de blaar aan de boven- en onderzijde dicht bij de huid door. Duw de blaar voorzichtig leeg met een wattenstaafje of gaasje. Dek de blaar ruim zonder plooien af met een wondpleister, tape of niet-verklevend kompres. Zorg dat de gebruikte naald of het bloedlancet veilig wordt weggeborgen of weggegooid. Raad het slachtoffer aan om bij infectie contact op te nemen met de huisarts.
Steken en beten door insecten en zeedieren
Wanneer je een steek van een insect hebt verwijder je eventueel een angel. De plek van de steek kun je koelen met een ijsblokje, coldpack, natte doek of een 'prikweg'-zalfje.
Eikenprocessierups
Verwijder de haartjes met tape van de huid. Dit hoeft niet met duct-tape maar kan gewoon met kleefpleister, schilderstape of andere tape. Spoel de huid of ogen goed met lauw water. Eventuele huidirritatie kun je tegengaan met zalf (waar callendula, aloë vera, etcetera in zit). Kleding met brandhaartjes kun je het beste wassen op 60°C.
Teek
Verwijder een teek zo snel mogelijk uit de huid met een puntig pincet of een daarvoor gemaakte tekentang. Hiervan zijn zeer veel verschillende varianten, het is maar net welke jij het meest handig vindt. Na het verwijderen kun je de plek desinfecteren met alcohol of chloorhexidine. Neem contact op met de huisarts:
Als het niet lukt om de teek te verwijderen;
Als de teek er al een dag in gezeten heeft;
Als er binnen 3 maanden een rode, gelige of blauwrode kring of vlek ontstaat op de plek waar de teek gezeten heeft;
Als er binnen 3 maanden griepachtige verschijnselen zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid ontstaan;
Bij dubbel zien of een scheef gezicht;
Bij pijn, tintelingen of minder kracht in arm of been;
Bij huid-, hart- of gewrichtsklachten.
Zeedierensteek
Iemand kan tijdens het zwemmen een kwal of ander zeedier zien of er door gestoken worden. Hierdoor kan hij in paniek raken. Dit kan leiden tot het inslikken van water of (bijna) verdrinking. Iemand die gestoken is door een zeedier heeft meestal hevige, brandende jeuk, rode huid, zwelling en soms blaren. Als het zeedier in contact is gekomen met de ogen van het slachtoffer, kan dat een brandend, pijnlijk gevoel geven. Het slachtoffer kan misselijk zijn en braken. Soms is hij duizelig. Steken door zeedieren kunnen stoornissen in het bewustzijn en van de ademhaling veroorzaken. Meestal treedt er huidirritatie op die vanzelf verdwijnt binnen 15 minuten.
Schraap de aanwezige netelcellen van de huid. Spoel of dompel het lichaamsdeel in heet, net te verdragen water (ongeveer 45 graden) voor een periode van 20 tot 30 minuten. Geen heet water? Dan een coldpack of spoelen met zeewater. Gebruik geen azijn of ammonia. Bel de huisarts als de pijn niet afneemt of wanneer hij gestoken is in de ogen. Bel 112 bij een ernstige allergische reactie.
Letsels aan oog, neus en mond
Oogletsel
De ogen zijn erg gevoelig. Een klein vuiltje (zand, insect) in het oog kan al heel erg pijnlijk zijn voor het slachtoffer. Over het algemeen loopt het oog geen blijvende schade op van een vuiltje. Als iemand een vuiltje in het oog heeft zal het oog gaan tranen om het vuiltje er zo uit te spoelen. De hulpverlening hangt af van de vogende twee opties:
Je kunt het vuiltje zien: zorg dat het slachtoffer niet in zijn ogen wrijft. Veeg het vuiltje voorzichtig met de punt van een natte doek naar de ooghoek naar de kant van de neus. Doe dit overigens alleen als het vuiltje op het oogwit zit. Vuil op het gekleurde deel van het oog moet door de huisarts beoordeeld worden. Als het slachtoffer contactlenzen draagt moet hij deze uitdoen.
Je kunt het vuiltje niet zien: spoel het oog met lauw water / water op kamertemperatuur om te voorkomen dat schadelijke deeltjes vast gaan zitten. Spoel het oog minimaal 15 minuten. Laat het slachtoffer, hoe vervelend dit ook is, in de straal kijken. Laat het slachtoffer de oogleden goed uit elkaar trekken en vraag hem het oog alle kanten op te draaien zodat alle hoeken en gaten gespoeld worden. Laat de huisarts na afloop het oog controleren.
Bel 112 als het oog beschadigd is, de pupil vervormd is of als er bloed in het oog zit. Druk niet op het oog.
Zit er een splinter in of krijg je het vuil er niet uit? Neem contact op met de huisarts.
Bijtende stof in het oog
Trek handschoenen aan die tegen de bijtende stof kunnen. Laat het slachtoffer eventueel liggen. Spoel het oog bij voorkeur met spoelvloeistof (volgens gebruiksaanwijzing of veiligheidsinformatieblad) of anders met veel lauw water. Kies een temperatuur die het slachtoffer prettig vindt. Gebruik voor het spoelen bijvoorbeeld een oogdouche, de (nood)douche of een waterkan. Er zijn ook speciale oogspoelflessen in de handel: lees de gebruiksaanwijzing. Start het spoelen zo snel mogelijk. Voorkom dat de giftige stof in het niet-aangedane oog komt, zich over het lichaam verspreid of dat je er zelf mee in contact komt.
Bloedneus
Bij een bloedneus komt er bloed uit één of beide neusgaten. Het bloed kan ook via de keel in de maag terechtkomen en misselijkheid veroorzaken.
Laat het slachtoffer licht voorover buigen zodat het bloed niet in de maag stroomt. Laat het slachtoffer 1 keer de neus snuiten (dit laat je achterwege als de oorzaak van de bloedneus een trauma is). Knijp de neus vlak onder het neusbeen 10 minuten dicht. Kijk of de bloedneus gestopt is. Als de bloeding niet gestopt is neem je contact op met de huisarts. Neem ook contact op met de huisarts als het slachtoffer hier vaker last van heeft of als het stoppen niet lukt omdat hij bloedverdunners gebruikt.
Mondletsel
Bij een tand door de lip stop je de bloeding door met een gaasje de wond dicht te drukken. Als het bloeden gestopt is kun je de wond koelen tegen pijn en zwellen. Is de tand helemaal door de lip heen gegaan neem dan contact op met de huisarts om deze te laten beoordelen en behandelen.
Bij een afgebroken tand bewaar je het afgebroken stukje in huishoudfolie, (half)volle melk of ORS. Neem het stukje zo mee naar de tandarts. Een losgekomen tand houd je bij de kroon vast. Spoel de tand af met volle melk. Lukt dit niet, laat het slachtoffer dan zijn tand schoonlikken. Plaats de tand zo snel mogelijk weer in de kaak. Laat het slachtoffer zijn tanden op elkaar doen met daartussen een zakdoekje of gaasje. Dit zorgt ervoor dat de tand op zijn plek blijft. Neem contact op met de tandarts.
Kneuzingen & verstuikingen
Bij een kneuzing of verstuiking is een spier of het weefsel onder de huid beschadigd. De bloedvaatjes zijn kapot. Hierdoor ontstaat er een blauwe plek of zwelling. We spreken van een verstuiking als het gaat om het gewricht zoals een enkel, knie of pols. Een kneuzing kan daarentegen overal zitten.
Bij een enkel: laat het slachtoffer zelf de schoen uit doen. Lukt dit niet dan eventueel de veters doorknippen en dan de schoen uit doen. Bij een pols: verwijder eventuele sieraden.
Koel de pijnlijke plek 10 tot 20 minuten met een coldpack, ijs of iets anders kouds uit de vriezer. Plaats dit niet rechtstreeks op de huid maar doe er een laagje tussen zoals een doek. Tijdens het koelen kun je het slachtoffer het aangedane ledemaat een half uur omhoog laten houden tegen de pijn. Het koelen kun je meerdere keren per dag herhalen, maar heeft alleen de eerste 24 uur zin. Leg een steunverband aan als dit comfort oplevert voor het slachtoffer.
Neem contact op het de huisarts:
Als het slachtoffer niet meer dan 4 stappen zelfstandig kan zetten;
Als er na 4/5 dagen nog geen verbetering is;
Als de pijn ondanks het koelen alleen maar toeneemt.
Er zijn veel verschillende soorten breuken, van een twijgbreukje tot en met verbrijzeld. Voor de eerstehulpverlening maken we verschil tussen een open- en een gesloten botbreuk.
Open breuk: de huid is stuk. Het bot steekt mogelijk uit het lichaam, maar dit hoeft niet. Je dekt de wond af met een steriel kompres en plakt alle zijden voorzichtig (!) af zodat er geen vuil bij de wond komt. Als er geen steriel kompres voorhanden is, gebruik je een schone doek.
Gesloten breuk: de huid is nog heel. Zorg ervoor dat het slachtoffer de breuk niet beweegt, elke beweging doet zeer. Afhankelijk van de locatie van de breuk laat je het slachtoffer zelf het lichaamsdeel ondersteunen of je fixeert hem bijvoorbeeld met opgerolde dekens.
Als je niet weet of een arm of been gebroken is vraag je het slachtoffer om het gewricht op de pijnlijke plek kan bewegen. Je kunt denken aan de pols bij de onderarm of de schouder bij een sleutelbeen. Kan het slachtoffer dit absoluut niet vanwege de pijn, dan is het mogelijk gebroken.
Bel 112 bij een breuk aan de nek, rug, heup, been of knie; met name voor een veilig vervoer. Of indien de toestand van het slachtoffer achteruit gaat. In andere gevallen bel je de huisarts. Probeer beweging van de breuk te voorkomen door deze zo stil mogelijk te houden. Hiervoor kun je eventueel deken, jas, tas, etc. voor gebruiken (voorzichtig!). Belangrijk is dat een slachtoffer zelf bepaald hoe hij wil liggen of zitten en hoe hij zijn breuk ondersteunen wil. Laat het slachtoffer eventuele sieraden (zelf) af doen.
Ontwrichtingen, spierscheur & spierkramp
Ontwrichting
Een gewricht houdt 2 of 3 botten bij elkaar. Er is sprake van een ontwrichting wanneer 2 botten hun samenhang verliezen (bijvoorbeeld een schouder uit de kom). Ontwrichting kun je herkennen aan: pijn aan het gewricht, de stand van het gewricht, arm of been is mogelijk anders dan normaal, het lichaamsdeel kan niet goed worden bewogen, soms is er een zwelling of verkleuring te zien.
Zorg dat het slachtoffer het ontwrichte lichaamsdeel niet of zo min mogelijk beweegt. Verwijder sieraden en knellende kleding. Koel ongeveer 10 tot 20 minuten bij pijn. Laat het slachtoffer zelf zijn houding bepalen. Probeer niet zelf de ontwrichting in de normale stand te brengen want hiermee kun je spieren of zenuwen beschadigen. Stop met koelen als de pijn daardoor toeneemt en koel niet bij overduidelijke breuken. Het koelen kun je meerdere keren per dag herhalen, maar heeft alleen de eerste 24 uur zin. Als er geen verbetering optreedt neem je contact op met de huisarts. Bel 112 bij ontwrichting van een been, heup of bekken.
Spierscheur
Een spierscheur kan ontstaan na een onverwachte beweging en geeft direct pijn. Er kan een deuk ontstaan op de plek van de pijn. Na enige tijd kan er ook een zwelling en een bloeduitstorting verschijnen. Koel de plek 10 tot 20 minuten, net zoals bij een kneuzing, verstuiking of ontwrichting. Je ziet dit letsel voornamelijk bij sporten. Start, na de spierscheuring, niet te vroeg met stretchen of sporten. De spier moet zich eerst herstellen.
Waarschuw de huisarts als het slachtoffer het pijnlijke lichaamsdeel niet kan bewegen, de pijn en zwelling na 2 dagen nog niet is verminderd en als de pijn en/of zwelling verergeren.
Spierkramp
Spieren kunnen niet alleen kneuzen en scheuren maar ook verkrampen. Bij kramp is meestal sprake van verkramping van de grote kuitspier. Het slachtoffer kan ook spierkrampen in de rug, buik of armen hebben. Spierkrampen zijn niet gevaarlijk, maar kunnen wel extreem pijnlijk zijn.
Laat het slachtoffer stoppen met de inspanning. Koel de plek 10 tot 20 minuten met een coldpack of ijs. Laat het slachtoffer de spier tegen de spierkramp in stretchen, help daar eventueel bij. Stop als de pijn toeneemt. Als stretchen niet kan/wil masseer dan de spier. Je belt de huisarts wanneer bewegen niet meer mogelijk is, de pijn ondanks de hulpverlening alleen maar erger wordt en als de pijn of de zwelling na 2 dagen (48 uur) nog niet minder is geworden.
Buikpijn/menstruatiepijn
Rust kan bij buikpijn verlichting geven. Ook een warme doek of warmwaterkruik kan voor vermindering van de pijn zorgen. Meestal zoekt het slachtoffer zelf een positie waarin hij het beste ligt. Adviseer het slachtoffer om na het eten op de zij te gaan liggen. De oorzaak van pijn in de onderbuik is meestal ernstiger dan de oorzaak van pijn rond de navel.
Bel de huisarts bij hevige buikpijn of als de buikpijn langer dan een uur aanhoudt. Ook wanneer de buikpijn in aanvallen komt waarbij het slachtoffer niet stil kan liggen.
Bel 112 bij hevige buikpijn met vegetatieve verschijnselen (zweten, misselijkheid, braken, verandering van de huidskleur (bleek/grauw), duizeligheid en/of pijn die niet afzakt bij stilliggen of juist toeneemt bij bewegen. Dit geldt vooral voor slachtoffer boven de 40 jaar.
Rugpijn
Vaak is er geen duidelijk aantoonbare oorzaak voor rugpijn. Het kan komen door ernstige ziekte of letsel, maar ook door overbelasting of slijtage van de rug. Meestal verdwijnt de pijn na enkele dagen tot weken. Adviseer het slachtoffer bij lage rugpijn te blijven bewegen en zo nodig warmtekompressen en paracetamol te gebruiken.
Bel de huisarts bij aanhoudende pijn die beweging ernstig belemmert, bij plotseling minder kracht in een been (op de tenen of hak staan lukt niet meer) of bij een doof gevoel in liezen en rond de anus.
Bel 112 bij hevige rugpijn (niet laag in de rug) met vegetatieve verschijnselen (zweten, misselijkheid, braken, verandering van de huidskleur (bleek/grauw), duizeligheid en/of pijn die niet afzakt bij stilliggen of juist toeneemt bij bewegen. Dit geldt vooral voor slachtoffer boven de 40 jaar.
Oorpijn
Oorpijn kan komen door een ontsteking van de gehoorgang. Je kunt ook oorpijn krijgen door luchtdrukverandering zoals bij het opstijgen en dalen van een vliegtuig en bij het rijden in een tunnel. Dit gaat vaak over als je je neus dichtknijpt en dan doet alsof je je neus snuit. Soms helpt zuigen op een snoepje of kauwen op kauwgom ook.
Bij een eventuele ontsteking geef je het slachtoffer paracetamol volgens bijsluiter. Met het pijnlijke oor op een warm kussen liggen kan de pijn ook wat doen verzachten.
Reisziekte
De omgeving waarin iemand zich bevindt kan ook ziekte veroorzaken. Reisziekte is hier een voorbeeld van. Bij reisziekte helpt vaak frisse lucht en/of om naar een vast punt aan de horizon te kijken. Je kunt ook helpen bij het innemen van medicijnen.
